Kpss vatandaşlıktan, her sene ortalama 3 soru bu konudan çıkıyor.

• TEMEL HUKUK KAVRAMLARI

• YAPTIRIM TÜRLERİ
• 1- CEZA (ör; “disiplin cezaları,hapis ve adli para cezaları “)
• 2- CEBRİ İCRA ( zorla yükümlülüğü yerine getirtme; ör;”nafaka borcunu ödemeyene ödettirme”)
• 3- TAZMİNAT ( zararların ödettirilmesi; ”haksız fiil,mağduriyet “ cümlelerde geçer)
• 4- HÜKÜMSÜZLÜK(GEÇERSİZLİK) (ör; ev satışının tapuya gidilmeden yapılması)
  • 4a) YOKLUK (kanunun aradığı şartların bulunmaması; ör; “imam nikahı “ )
  • 4b) BUTLAN (Mutlak Butlan-“Ayırt etme gücü olamayan birisinin yaptığı işlemler”)(Nisbi Butlan-ör;“zorla evlendirilmek,sarhoş vaziyette imza atmak”)
• 5- TEK TARAFLI BAĞLAMAZLIK ( ör;18 yaşından küçüklerin yaptığı sözleşmelerde ergin olmayanı bağlamaz)

• NOT;
• Yokluk,Butlan,Tek Taraflı Bağlamazlık ve Tazminat ÖZEL HUKUK YAPTIRIMIDIR.
• Ceza,Cebri İcra ve İptal KAMU HUKUKU YAPTIRIMIDIR

• Hukuk Kurallarının Türleri
• Pozitif Hukuk– Yürürlükteki yazılı yazısız tüm hukuk kuralları
• Mevzu Hukuk– Yürürlükteki yazılı hukuk kuralları
• İdeal Hukuk– Olması gereken hukuk
• Tarihi Hukuk– Yürürlükten kaldırılmış hukuk

• Hukuk Kurallarının Çeşitleri
• a- Emredici Hukuk Kuralları-Kesinlik ifadesi vardır.(18 yaşını doldurunca ergin olunur)
• b- Yedek Hukuk Kuralları
• –Tamamlayıcı ör;yasal faiz oranı  , Yorumlayıcı ör;Kira sözleşmesinde ayın ortası ifadesi , Tanımlayıcı Hukuk Kuralları

• Boşluk Türleri
• a- Kural İçi Boşluk: Hakimin takdir yetkisi; ör,hakimin nafaka miktarını belirlemesi
• b- Kural Dışı Boşluk: İstenmeden bırakılan boşluktur.
• -Açık boşluk(Uygulanabilir bir hükümün olmaması)
• -Örtülü Boşluk (verilecek hükmün başka bir hükümle çatışmasıdır)

• Hukuk Kurallarının Dalları
• Özel Hukuk – Kişiler arasındaki ilişkileri düzenler (medeni, borçlar, ticaret, devletler özel hukuku)
• Kamu Hukuku -Kişiler ile devlet arasındaki ilişkileri düzenler(anayasa, idare, ceza, vergi, icra, yargılama, devletler genel hukuku)
• Özel Hukuk Dalları
• Medeni Hukuk-Miras Hukuku, Eşya Hukuku, Kişiler Hukuku, Aile Hukuku
• Kişilik, sağ ve tam doğumla başlar.Ölüm ve gaiplik ile sona erer.
• Doğumlar 1 ay içinde , ölümler ise 10 gün içerisinde nüfus memurluğuna bildirilmelidir.

• Kütükler
• a- Doğum kütüğü: Doğumlara ilişkin bilgiler ve kimsesiz bulunmuş çocuklar hakkında işlemler kanunlara göre bu kütüğe yapılır. Bu bilgilere kişinin künyesi denir.
• b- Ölüm kütüğü: Bir kimse ölümüne kesin gözle bakılan durumlarda ortadan kaybolur ve cesedi bulunamazsa o yerin en büyük mülki amirinin emriyle kütüğe ölü kaydı düşülür.Gaiplikte ise mahkeme kararıyla hakimin bildirmesiyle kaydı yapılır.
• c- Evlenme kütüğü: Evleme memuru kaydı yapar.Ayrıca kayıtlı bulundukları nüfus müdürlüklerinede bildirilir.
• d- Aile kütüğü: Aynı soyadını taşıyan ve aynı soydan gelen ,daha önce bir hanede bulunan kişiler bu kayıtlarını devam ettirmek isterlerse,tek bir aile gibi kayıtları bu kütükte devam eder.
• e- Yer Değiştirme kütüğü: Yerleşim yeri değişikliğinde bu kütükte işlem yapılır

• Kişiliğin Sona Ermesi
• Ölüm karinesi
• Birlikte ölüm karinesi (ör;uçak kazası)
• Gaiplik
• Gaiplikte ölüm tehlikesinde kaybolduysa en az 1 yıl, uzun zamandır haber alınmadıysa en az 5 yıl geçmelidir.
• Gaiplik kararını mahkeme verir.

• Kamu Hakları
• a- Kişisel Haklar ör; kişinin dokunulmazlığı,dernek kurma ,haberleşme,basın hürriyeti,mülkiyet hakkı,düzeltme ve cevap hakkı,konut dokunulmazlığı )
• b- Sosyal ve Ekonomik Haklar (cümlelerde maddiyat ,sağlık,spor,refah artışı vs varsa ).ör; sendika kurma,çalışma hakkı ve ödevi,konut hakkı,eğitim ve öğretim hakkı,toprak mülkiyeti)
• c- Siyasi Haklar ( ör; seçme seçilme ,siyasi parti üyeliği,dilekçe hakkı,kamu hizmetine girme hakkı,vergi ödevi,vatandaşlık hakkı,vatan hizmeti)
• Vatandaşlık hakkının kazanımında ve kaybedilmesinde İçişleri Bakanı teklif eder ,Bakanlar Kurulu karar verir. Yargı yolu kapanmaz.
• Temel hak ve ödevler olağan zamanlarda sadece kanunla sınırlanır.Olağanüstü dönemlerde KHK ile de sınırlanır.(ohal, seferberlik, sıkıyönetim, savaş) 1982 yılında düzenlenmiştir.

• Çekirdek Haklar (sınırlandırılamaz)
• -Kişinin yaşama hakkı
• -Din,vicdan,düşünce ve kanaatleri açıklamaya kimse zorlayamaz.
• -Suç ve cezalar geçmişe yürütülemez
• -Mahkeme kararı ile sabitleşinceye kadar herkes masumdur.

• Özel Hakların Türleri
• 1- Mahiyetlerine göre haklar
• –Mutlak Haklar– sahibi tarafından herkese karşı ileri sürülebilen haklardır. ör;mülkiyet hakkı
• –Nispi Haklar– sadece taraflar arasında söz konusudur. ör; alacak hakkı
• 2- Konularına göre haklar
• -Malvarlığı hakları
• -Kişilik hakları
• 3- Kullanılmalarına göre haklar
• -Devredilebilen haklar-( ör; satım,bağışlama,miras)
• -Devredilemeyen haklar- (ör; kişilik hakları)
• 4- Amaçlarına göre haklar
• -Yenilik doğuran haklar
• -Alelade haklar-Kullanılmalarıyla yeni bir hukuki durum meydana getirmiyor. ör;velayet hakkı

• Hakların Kazanılması– Subjektif İyi Niyet
• Hakların Kullanılması– Objektif İyi Niyet(dürüstlük)
• Hakların Korunması-Talep Yolu,Dava Yolu

• Hak Sahibi Tarafından Korunması
• a- Meşru müdafaa– saldırıya karşı bir kimsenin kendisini veya bir başkasını korumak için gösterdiği zorunlu tepkidir.
• b- Zaruret Hali– bir tehlikeden kurtulmak için üçüncü kişinin şahsına veya malına zarar vermesi
• c- Kuvvet Kullanma– O an da devlet gücünden faydalanmak imkansız ise ve hakkın kaybolması söz konusuysa kişinin hakkını bizzat elde etmesi veya korumasıdır.

• EHLİYET KAVRAMI
• 1- HAK EHLİYETİ: Hak ve borç sahibi olabilme,haklardan yararlanabilme
• 2- FİİL EHLİYETİ: Hakları kullanabilme gücüdür,hak ve borç yaratabilme
• FİİL EHLİYETİNİN ŞARTLARI
• a- Erginlik: normalde 18 yaş tamamlanmasıyla olur.
• Evlenme ile de kişiler ergin olurlar. 17 yaşını tamamlayanlar velisinin rızası ile evlenebilir. 16 yaşını tamamlayanlarda hakimin izni ile evlenebilirler.
• Hakim kararıyla da kişiler ergin kılınabilir. 15 yaşını tamamlamış olma şartı ile küçüğün menfaatiyle alakalı bir durum varsa hakim ergin kılabilir. Bu karar geri alınamaz ancak kişi gerekiyorsa kısıtlanabilir.
• b- Ayırt etme gücü ( engelleyen durumlar: yaş, akıl hastalığı, akıl zayıflığı, sarhoşluk vs )
• c- Kısıtlı olmama (kötü yaşama tarzı, akıl zayıflığı, bir seneden fazla özgürlüğü bağlayıcı ceza)

• FİİL EHLİYETLERİNE GÖRE SINIFLANDIRMA
• TAM EHLİYETLİLER (ergin ve kısıtlı olmayanlar)
• SINIRLI EHLİYETLİLER ( tam ehliyetlidirler fakat sınırlandırılmışlardır bazı konularda.ör:evli kişiler tek başlarına evlerini satamazlar)
• SINIRLI EHLİYETSİZLER (ayırt etme gücüne sahip küçükler ve kısıtlılar)
• TAM EHLİYETSİZLER ( ayırt edemeyen herkes )

• CEZA HUKUKU
• CEZALAR:
• Ağırlaştırılmış müebbet cezası: Hükümlünün hayatı boyunca devam eder.Sıkı güvenlik rejimine göre çektirilir.
• Müebbet cezası: Hayat boyu
• Süreli hapis cezası: Bir yıldan az 20 yıldan fazla olmayacak şekilde verilir.
• Adli para cezası: 5 günden az ve 730 günden fazla olamamak üzere devlet hazinesine ödenir. Günlük miktarı 20 tl ile 100 tl arasında değişir.

• Suç ve Suçun Unsurları
• Kanuni unsur (tipiklik)- kanunsuz suç ve ceza olmaz
• Maddi unsur (hareket)- icra , ihmal,nedensellik bağı-illiyet
• Manevi unsur (kusurluluk)- kast ve taksir

• Ceza ve Ceza Ehliyeti
• 1) Temyiz Kudreti
• Ayırt etme gücüdür. (Akıl hastalığı,akıl zayıflığı,alkol ve uyuşturucu bağımlılığı(irade dışı alınırsa))
• 2) YAŞ
• 12 yaşını doldurmayanlara ceza verilmez.12-15 arası olgunsa ceza indirim yapılır.15-18 arasıda indirimli 18 yaşını dolduranlar tam ehliyetlidir.Sağır ve dilsizler için 15 yaş altına ceza verilmez. Ceza ehliyeti 21 dir.

• Ceza Yargılama Hukunun Temel Kavramları
• Soruşturma, şüphelinin öğrenilmesinden iddianamenin kabulüne kadarki evredir
• İddianame, soruşturma sonrası yeterli delil ile Cumhuriyet savcısının hazırladığı belgedir
• Kovuşturma, iddianamenin kabulü ile hükmün kesinleşmesine kadar olan evredir
• Müdafi: şüphelinin avukatı
• Vekil: zarar görenin avukatı
• Toplu suç: 3 kişiden fazla kişinin birlikte suç işlemesi
• İlam : kesinleşmiş mahkeme sonucu

• NOT
• Kamu davası açma görevi Cumhuriyet savcısınındır
• Gözaltına alınanlar en geç 48 saat içinde mahkemeye gönderilir. Toplu şuçta 4 gündür bu süre
• Sulh ve Asliye Ceza mahkemelerinin tutukluluk süresi en çok 1 yıldır
• Ağır ceza mahkemelerinde ise tutukluluk süresi en çok 2 yıldır

• İCRA İFLAS HUKUKU
• Aciz vesikası: İcra ile alacağın tamamını alamayan alacaklıya ödenmeyen alacak kısmı için icra dairesi tarafından verilen belgedir
• Konkordato: Alacaklı ve borçlu arasında ödeme koşullarının yeniden düzenlenmesidir.

• VERGİ HUKUKU
• Temel ilkeleri, vergide adalet, vergide genellik ve vergilerin kanuniliği

• MİRAS HUKUKU
• Mirasbırakan(muris) : sadece gerçek kişiler miras bırakabilir.tüzel kişiler miras bırakamazlar.
• Tereke(miras)
• Mirasçı: gerçek veya tüzel kişilerdir.

• BORÇLAR HUKUKU
• Para borcunu ifade etmek için DAR ANLAMDA BORÇ
• Borç ilişkisini ifade etmek için GENEL ANLAMDA BORÇ ifadesi kullanılır.
• Borç ilişkisinin unsurları Alacaklı,Borçlu ve Edim’dir
• Borcun kaynakları:
• a- Hukuki işlemler (ör, sözleşmeler )
• b- Haksız fiiller (hukuka aykırılık,kusur,zarar ve illiyet bağı olmak üzare bu 4 şart bir arada bulunursa sonucunda tazminat ödenir)
• c- Sebepsiz zenginleşme ( ör, yanlış hesaba para gönderilmesi )
• Borçların sona ermesi
• İfa,yenileme,birleşme,kusursuz imkansızlık,zamanaşımı,ibra ve takas yoluyla borçlar sona erer.
• Bütün borçlar zamanaşımına uğrarken aciz vesikasına bağlanmış veya taşınmaz rehni ile güvence altına alınmış borçlar zamanaşımına uğramaz.
• Genel zamanaşımı süresi 10 yıldır.
• Kira,şirket sözleşmeleri,otel,lokanta giderleri,sanatkarların,esnafın,noterlerin,işçilerin,ücret alacakları 5 yıldır
• Haksız fiil ve sebepsiz zenginleşmeden doğan alacakların süresi 1 yıldır.