Atatürk Dönemi Dış Politika (1923-1938 Arası Gelişmeler)

• Atatürk Dönemi Dış Politika – Genel Amaçlar
• Lozan’dan kalan sorunları halletmek
• Yaklaşan II. Dünya savaşı öncesinde sınır güvenliğimizi sağlayabilmek

 

• Atatürk Dönemi Dış Politika – Benimsenen İlkeler
• Barışçı politika (Yurtta Sulh, Cihanda Sulh)
• Ulusal Bağımsızlık ilkesi

 

• 1923-1938 yılları arasındaki başlıca konular;
• İngiltere – Fransa – Yunanistan ile yaşanan sorunlar
  • İngiltere – Musul Sorunu(1926-Ankara Anlaşması-Şeyh Sait Ayaklanması)
  • Fransa – Yabancı Okullar(1926), Adana-Mersin Demiryolu(1926), Dış Borçlar(1929), Hatay Meselesi(1939’da Türkiye’ye katıldı)
  • Yunanistan – Nüfus Mübadelesi
• Milletler Cemiyeti – 1932
• Balkan Antantı – 1934
• Montreux(Montrö) Boğazlar Sözleşmesi – 1936
• Sadabad Paktı – 1937

 

• TÜRKİYE-İNGİLTERE

• Musul Sorunu (Irak Sınırı)
• İngiltere, Türkiye’nin iç politikadaki sıkıntılarını fırsat bilerek kullanmış, 1926 yılında gelindiğindeyse iç işleriyle uğraşmaktan dış politikaya gereken önemi vermekte güçlük çeken Türkiye, Ankara Anlaşmasını imzalamaya mecbur kalmıştır,
• Bu dönemde İngilizlerinde desteklediği Şeyh Sait İsyanı Türkiye’nin dış politikada gerekli adımları atamamasındaki etkenlerdendir.

• 5 Haziran 1926 Ankara Anlaşması;
• Musul, Irak toprağına katıldı
• Hakkari bize bırakıldı
• Türkiye-Irak sınırı çizilmiş oldu
• Musul petrollerinin ’u 25 yıl süreyle bize verilmesi kararlaştırıldı. (Ancak İngiltere’den bir miktar para alarak bu hakkımızdan vazgeçtik)
• (!) Musul Meselesi(Irak Sınırı), Misak-i Milli kararlarına aykırı çözülmüştür.

 

• TÜRKİYE-FRANSA

• Yabancı Okullar Sorunu (1926)
• Türkiye’nin yabancı okullarda tarih, coğrafya gibi derslerin Türk öğretmenler tarafından okutulması kararına Fransa ve Papalık karşı çıkmıştır. Türkiye, bu konuda Fransa ile görüşmeyerek sorunu bir iç politika sorunu olarak değerlendirip, bağımsızlık ve egemenlik haklarını korumuştur

• Adana- Mersin Demiryolu sorunu (1926)
• Bir Fransız demiryolu şirketine ait olan Adana-Mersin demiryolu nun Türk devleti tarafından alınmak istemesiyle ortaya çıkmıştır.

• Dış Borçlar Sorunu (1929)
• Yeni Türk devletinin 1929 bunalımından dolayı, ödeme güçlü çekmesinden doğmuştur. 1933’de Fransa ile yapılan antlaşma ile sorun çözüldü. Taksit sayısı artırıldı, frank olarak ödenmesi kararlaştırıldı.

• Hatay Meselesi
• Fransa’nın Suriye’den çekilmesi ile Hatay’ın statüsünün yeniden belirlenmesi zorunlu hale geldi. Suriye Hatay’ın kendisine ait olduğunu iddia etti. Türkiye, Milletler Meclisine başvurdu. Milletler Meclisi’nin kararı ile Hatay ‘da halk oylaması yapıldı. Halk oylaması ile 1938 Hatay Cumhuriyeti kuruldu. 1939’da Hatay meclisinin aldığı kararla Türkiye’ye katıldı. Böylece günümüz Suriye sınırı kesinleşti. Misak-ı Milli tamamlandı.

 

• TÜRKİYE-YUNANİSTAN

• Nüfus Mübadelesi
• Nedeni Yunanistan’ın Lozan’a aykırı olarak İstanbul ‘da daha çok Rum bırakmak istemesidir.
• Sorun Yunan Başbakanının Türkiye’yi ziyaret etmesiyle imzalanan 1930 Ankara antlaşması ile çözüldü.
• 1930-1954 yılları arasında Yunanistan ile aramızda bir sorun yaşanmadı.
• 1954’te Kıbrıs sorunu ortaya çıktı.

 

• Dönemdeki diğer gelişmeler
• Bu dönemde İtalya ile sorun yaşanmadı ancak dostlukta kurulamadı.
• İran ile sınır anlaşmazlığı yaşandı. Göçebelerden kaynaklı. 1932 Tahran Antlaşması ile çözüldü

 

• MİLLETLER CEMİYETİNE KATILMAMIZ
• 
  
• Milletler Cemiyeti – Cemiyeti Akvam
• Atatürk, “Başvurmayı düşünmüyoruz, fakat davet ederlerse katılırız” demiştir.
• Dış politikada takip ettiğimiz barışçı politikanın sonucu olarak, bu cemiyetin daveti üzerine katıldık. 
• Amacımız, dünya barışına katkıda bulunmak ve dış politikada etkinliğimizi artırmaktır.
• Bu gelişme, Boğazlar ve Hatay sorununda lehimize karar alınmasını sağlamıştır.

 

• BALKAN ANTANTI (1934)
• 
• Balkan Antantı
• İtalya ve Almanya’nın saldırgan politikaları karşısında Türkiye’nin öncülüğünde balkanlarda barışı korumak amacıyla Yunanistan, Yugoslavya, Romanya arasında imzalanan saldırmazlık antlaşmasıdır.
• II. Dünya savaşının başlaması ile önemini kaybetmiştir. 
• Bizim amacımız, batı sınırlarımızın güvenliğini sağlamaktır.

• MONTRÖ BOĞAZLAR SÖZLEŞMESİ (1936)
• 
  
• Montrö Boğazlar Sözleşmesi
• Almanya ve İtalya’nın saldırgan politikaları silahsız olan boğazların güvenliğinin tehdit edince Türkiye’nin isteğiyle boğazların statüsü yeniden belirlenmiştir.

• Katılan devletler
• Türkiye, Japonya, Rusya, İngiltere, Fransa, Yunanistan, Bulgaristan, Yugoslavya, Romanya. İtalya

• 1938 ‘de imzaladı.

• Montrö Boğazlar antlaşmasına göre; 
• Boğazlar komisyonu kaldırıldı.
• Yönetimi tamamen Türkiye’ye bırakıldı. 
• Türkiye, boğazlarda silah ve asker bulundurabilecek,
• Boğazlar, ticaret gemilerine açık olacak,
• Türkiye gerektiğinde savaş gemilerine kapatabilecekti.

• Böylece, boğazlar sorunu Misak-ı Milli’ye uygun çözülmüştür. Günümüzde geçerlidir, ancak boğazlar uluslar arası bir statüye sahiptir.

 

• SADABAT PAKTI (1937)
• 
  
• Sadabat Paktı
• İtalya’nın Habeşistan’a saldırması üzerine Orta Doğu’da barışı korumak üzere Türkiye, İran, Irak, Afganistan arasında yapılmıştır.
• Amacı: Doğu sınırlarımızın güvenliğinin sağlamaktır.
• II. Dünya savaşından sonra merkezi Irak’a taşınarak Bağdat Paktı adını aldı.(1953) 
• 1958’de merkezi Ankara ‘ya alınarak CENTO adını aldı.
• 1979’da İran-Irak savaşıyla sona erdi.

 

• Ayrıca Bakınız;
• 1.TBMM Dönemi Gelişmeleri-Muharebeler
• Tarih Konu Anlatımı
• Tarih Videolar